Gedragsdierenartsen en dan vooral de leden van de VDWE zijn opgeleid om gedragsproblemen te diagnosticeren en te behandelen. Hierbij treden ze op als de advocaat van het dier.
Tijdens een goed gedragsconsult zal er absoluut plaats zijn voor het verhaal van de eigenaar en voor het empathisch begrijpen van het probleem van zowel het dier als de eigenaar. Ook wordt naast de gezondheid van het dier in kwestie vooral gefocust op de mate van welzijn en de kwaliteit van het leven van het dier. De levensomstandigheden van het dier, de personen die met het dier samenleven (eigenaar, gezin, andere betrokken personen) en de relatie met eventueel andere dieren, zijn van belang
Verder moet de differentiatie gemaakt worden tussen voor het dier normaal (maar mogelijks ongewenst) en abnormaal of pathologisch gedrag. Hierbij worden ook de bekende leerprincipes onder de loep genomen en de invloed van genetica/epigenetica.
Pas na een grondige analyse kan een diagnose gesteld worden en, indien dit van toepassing is, een evaluatie van mogelijk gevaar. Van hieruit kan een prognose vooropgesteld worden en een plan van aanpak waarbij samen met de eigenaar beslist moet worden of, en welke, hulpmiddelen er zullen ingezet worden. Dikwijls wordt er samengewerkt met een trainer die met veel respect, zonder fysieke of mentale straffen, maar wel via de juiste leerprincipes naar een verandering van het gedrag zal streven. In sommige gevallen kan gedragsmedicatie noodzakelijk zijn. Een gedragsdierenarts is de juiste persoon om te beslissen of, en zo ja welke, medicatie kan gebruikt worden om een gedragstherapie te bevorderen aangezien een goede kennis van deze medicatie, met zijn mogelijke bijwerkingen en tegen-indicaties, vereist is. In die zin is het ook van belang dat een doorverwijzende dierenarts correct op de hoogte gehouden wordt van alle ingestelde protocollen.
Bij het stellen van een accurate diagnose wordt altijd rekening gehouden met de mogelijkheid van een onderliggend medisch probleem dat kan resulteren in abnormale gedragsuitingen. Naast zoveel andere oorzaken kan een medische pathologie zowel oorzaak als complicerende factor van angst of stress alsmede gedragsproblemen zijn. Uiteraard wordt voor het medisch gedeelte terug verwezen naar een doorverwijzende collega.
Concreet: Een gedragsconsult duurt gemiddeld 1 tot 1,5 uur. Indien mogelijk dienen alle betrokken gezinsleden tijdens het consult aanwezig te zijn. De oorzaak en ontwikkeling van het probleem worden geanalyseerd. Vervolgens worden de verschillende behandelingsmogelijkheden met de eigenaar besproken en in onderling overleg een definitief individueel behandelingsplan samengesteld. Mogelijke trainingsoefeningen worden gedemonstreerd en beschreven in het behandelingsplan. Doorgaans is 1 consult voldoende. Indien de behandeling dit vereist zal een vervolgconsult worden gepland.
Naast deze probleemoplossende consulten staat een gedragsdierenarts ook steeds paraat om, in het belang van het dier, aan preventie van gedragsproblemen te werken door middel van voorlichting aan dierenartsen en het grote publiek.